Przejdź do treści

Urodził się w Wilnie 2 stycznia 1847 r. Od 1905 r. kierował z Walerym Sławkiem Organizacją Bojową PPS. Po napadzie na carski pociąg pocztowy w Bezdanach (1908), zbiegł do Galicji, gdzie dowodził Związkiem Walki Czynnej i krakowskim okręgiem Związku Strzeleckiego. W 1912 r. wrócił do Warszawy i został aresztowany wraz z żoną przez agentów ochrany. Skazany na katorgę, osadzony został w więzieniu w Orle. 

 

Uwolniony w 1917 r. wrócił do kraju, by od listopada 1918 r. objąć służbę w komendzie Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1919 r., jako oficer do zadań specjalnych, brał udział w operacji wileńskiej, by w 1920 r. zrzec się ostatecznie piastowanej teki wiceministra i pozostać 
w wojsku. Po przewrocie majowym, jako dawny towarzysz i bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, współtworzył grupę „pułkowników” wspierającą obóz sanacji.

 

Polityczna kariera Prystora rozpoczęła się na dobre wiosną 1929 r., gdy powołano go na ministra Pracy i Opieki Społecznej w rządzie Kazimierza Świtalskiego. Pułkownik minister zasłynął jako likwidator Kas Chorych, w których wpływy posiadało PPS. Mimo zmian na stanowisku premiera: Kazimierz Bartel (grudzień 1929) i Walery Sławek (marzec 1930), Aleksander Prystor nadal kierował ministerstwem. W sierpniu stanowisko premiera objął Józef Piłsudski, a w grudniu 1930 po raz kolejny Walery Sławek. 

 

Od sierpnia Aleksander Prystor, mimo całkowitego braku kwalifikacji, sprawował funkcję Ministra Przemysłu i Handlu. Wybrany do sejmu z listy BBWR został 27 maja 1931 r. mianowany Prezesem Rady Ministrów. Głównym celem gabinetu Prystora była mało skuteczna walka ze skutkami światowego kryzysu gospodarczego. 9 maja 1933 r. rząd upadł, a były premier poświęcił się pracy parlamentarnej. Jesienią 1935 r. Prystor uzyskał mandat senatora wygrywając wybory w Wilnie, a 4 października został wybrany marszałkiem izby wyższej parlamentu. 

 

Jesienią 1938 r. kolejny raz uzyskał mandat senatorski, jednak tym razem wybory marszałkowskie przegrał z Bogusławem Miedzińskim. Jako senator pracował w komisjach gospodarki, rolnictwa oraz budżetu państwa. Wiosną 1939 r. polityczna droga Aleksandra Prystora i Obozu Zjednoczenia Narodowego zaczęła się rozchodzić. Senator coraz ostrzej atakował rząd i obóz za polaryzowanie społeczeństwa i polityczną przemoc.

 

Wybuch wojny zaskoczył byłego premiera w majątku Borki położonej w obwodzie wileńsko-trockim. Tam, jako premier, pełnił też funkcję prezesa Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich. Po agresji sowieckiej nocą z 17 na 18 września, premier z rodziną uciekł na Litwę i zamieszkał w Kownie, gdzie angażował się w organizację pomocy polskim uchodźcom. W czerwcu 1940 r. Sowieci zajęli państwa bałtyckie, wcielając je do ZSRR. 

 

Aresztowanie byłego polskiego premiera było wielkim sukcesem NKWD. Aleksander Prystor został przewieziony z Kowna do więzienia na Łubiance. Poddany brutalnemu i długotrwałemu śledztwu, nie dał się złamać. Ciężkie przesłuchania i fatalne warunki więzienne podkopały słabe zdrowie 66-letniego człowieka. Przewieziony do więziennego szpitala w osławionych Butyrkach Aleksander Prystor zmarł z wycieńczenia latem lub jesienią 1941 r. Miejsce jego pochówku jest nieznane.

 

Dla spragnionych wiedzy:

 

Z. Landau i Piotr Stawecki, Prystor Aleksander Błażej, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, 1984-1985.

L. Hass, Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Słownik biograficzny. Warszawa 1999.