14 czerwca 1940 r.: pierwszy transport do Auschwitz

Harcerz (Adam Becker), ratownik WOPR (Henryk Bednarski), malarz (Jan Komski), profesor filozofii (Zdzisław Londoński) – to tylko niektórzy spośród 728 więźniów pierwszego masowego transportu, zorganizowanego przez niemieckich okupantów 14 czerwca 1940 r. do obozu, którego nazwa stać się miała symbolem ludobójstwa na przemysłową skalę. 

Auschwitz. To właśnie ta fabryka śmierci pochłonęła ponad milion istnień ludzkich. Dotyczyło to również wielu spośród tych, którzy mieli nieszczęście znaleźć się we wspomnianym transporcie. Jego czas nie był przypadkowy. Francja wciąż jeszcze trwała w oporze, dlatego Niemcy przystąpili do intensyfikacji polityki terroru, by pogrzebać ostatnie polskie nadzieje na sukces kampanii na zachodzie. Objęło to również rozbudowę sieci niemieckich obozów koncentracyjnych.  

Dlatego 14 czerwca, w rocznicę pierwszego transportu więźniów do Auschwitz, obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady, wspominając wszystkich tych, którzy padli ofiarami systemowego prześladowania, zgotowanego im przez niemiecką III Rzeszę.   

Pomimo ponad osiemdziesięciu lat od wyzwolenia KL Auschwitz los więźniów pierwszego transportu nie w każdym przypadku został wyjaśniony. Wiadomo, że spośród wspomnianych 728 osób obóz przeżyło 325 osób. Wśród nich np. legendarny „Teddy”, bokser Tadeusz Pietrzykowski, którego pięści dotkliwie odczuł na sobie m.in. obozowy kapo Walter Dunning. Dziesiątki zwycięskich obozowych walk oraz udział w zorganizowanej przez rotmistrza Witolda Pileckiego grupie konspiracyjnej to tylko część wojennych losów „Teddy’ego”.  

O ile jednak Pietrzykowskiemu dane było ujrzeć kres III Rzeszy, o tyle tego szczęścia nie miał inny wybitny sportowiec okresu międzywojnia, również przewieziony do Auschwitz pierwszym transportem. Mowa tu o Bronisławie Czechu, człowieku licznych talentów, ze szczególnym uwzględnieniem narciarstwa. W uprawianych przezeń dyscyplinach wykazywał się on w równym stopniu pasją, co i skutecznością. Wystarczy wspomnieć, że trzykrotnie sięgał on po olimpijskie laury. Również on włączył się w konspiracyjną inicjatywę rotmistrza Pileckiego. Nie skorzystał natomiast z możliwości zwolnienia z obozu w zamian za szkolenie niemieckich sportowców. Traktowany z wzmożoną brutalnością podupadł na zdrowiu; zmarł w czerwcu 1944 r. 

Wybrane publikacje:

Auschwitz, a zbrodnie ludobójstwa XX wieku, red. Alicja Bartuś, Piotr Trojański, Oświęcim 2021 

Jerzy Czechowicz, Pierwszy transport więźniów z Jarosławia i Radymna do KL Auschwitz, Rzeszów 2016

Wiesław Kielar, Anus Mundi. Wspomnienia oświęcimskie, Kraków 1976

Transporty polskich więźniów w kompleksowych obozowych KL Auschwitz, KL Dachau i KL Flossenburg, red. Jadwiga Pinderska-Lech, Gabriela Nikliborc, Oświęcim 2020

Franciszek Piper, Ilu ludzi zginęło w KL Auschwitz, Oświęcim 1992

Auschwitz i Holokaust. Dylematy i wyzwania polskiej edukacji, red. Piotr Trojański, Oświęcim 2008