2 grudnia mija rocznica śmierci Edwarda Rydza-Śmigłego – marszałka Polski i Naczelnego Wodza w kampanii wrześniowej 1939 roku. Rydz-Śmigły urodził się (jako Edward Rydz) 11 marca 1886 roku w Brzeżanach. W latach 1905-1908 studiował malarstwo u Józefa Pankiewicza w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, równocześnie uczęszczał na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Od 1910 roku działał w Związku Strzeleckim – wtedy przyjął pseudonim „Śmigły”. Podczas I wojny światowej walczył w Legionach Polskich m.in. pod Nowym Korczynem, Uściskowem i Anielinem. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 roku został komendantem głównym Polskiej Organizacji Wojskowej. m³

W 1920 roku uczestniczył w wyprawie kijowskiej, bitwie warszawskiej i operacji niemeńskiej. Należał do najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego. 

10 listopada 1936 roku został mianowany na stopień generała broni, a dzień później – dekretem prezydenta Mościckiego – nominację na marszałka Polski. Koordynował dozbrajanie Wojska Polskiego i był jednym z najważniejszych polityków obozu sanacyjnego.

Po wybuchu II wojny światowej objął stanowisko Naczelnego Wodza. W nocy z 6 na 7 września opuścił Warszawę i przeniósł kwaterę do Brześcia nad Bugiem. 17 września, po wkroczeniu Armii Czerwonej, przekroczył granicę z Rumunią. 

Zanim to nastąpiło wydał pamiętny rozkaz zawierający niefortunne sformułowanie „z bolszewiami nie walczyć”, co wprowadziło ogromny chaos na zapleczu frontu i zdecydowało o braku możliwości choćby czasowego stawienia oporu najeźdźcy ze wschodu. 

Nie dotarł do Francji – władze rumuńskie go internowały. 7 listopada 1939 roku zrezygnował z funkcji Naczelnego Wodza.

W październiku 1941 roku wrócił potajemnie do Warszawy, chcąc organizować konspiracyjny Obóz Polski Walczącej. Zmarł 2 grudnia na atak serca. Pochowano go na Powązkach pod nazwiskiem Adam Zawisza.

Decyzje marszałka z 1939 roku do dziś budzą kontrowersje. Zarzuca mu się odpowiedzialność za klęskę wrześniową i zbytnie zaufanie do gwarancji brytyjskich i francuskich.

Sam pisał w 1941 roku: „Dziś żyjemy pod świeżym wrażeniem klęski, powstają w nas te same uczucia samooskarżenia, jak u naszych pradziadów po rozbiorach. W blasku zwycięstwa topnieją wszystkie winy, w mroku klęski nawet słabości i omyłki urastają do rozmiarów zbrodni. Ludzie szukają winnych, głoszą pomstę za swój zawód, za swoje nieszczęście".

Dla spragnionych wiedzy:

M. Jabłonowski, P. Stawecki, Następca Komendanta Edward Śmigły-Rydz. Materiały do biografii, Pułtusk-Warszawa 2014

W. J. Wysocki, M. W. Wysocka, Marszałek Edward Śmigły-Rydz. Portret Naczelnego Wodza,  Warszawa 2009

L. Wyszczelski, Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz 1886-1941, Toruń 2013