Jego pomniki stoją w Warszawie i Jaśle. W Białowieży upamiętnia go pamiątkowy głaz. Znajduje się na nim informacja, że „uratował Puszczę Białowieską”. Dlaczego jednak nadal nie jest postacią powszechnie znaną?
Adam Loret, bo o nim mowa, urodził się w Jaśle 2 grudnia 1884 roku. Maturę uzyskał w 1904 roku. Studiował w Krajowej Szkole Gospodarstwa Lasowego (od 1909 roku zmieniła nazwę na Wyższą Szkołę Lasową) we Lwowie i następnie w Akademii Leśnej w Tharandcie w Saksonii, specjalizując się w urządzaniu lasu. W latach 1910-1920 pracował w prywatnych lasach dóbr Sucha koło Żywca, należących do Branickich, najpierw jako technik leśny, później kierownik urządzania lasów i pełnomocnik dóbr.
Od 1920 roku pracował w służbie państwowej. W 1921 roku został naczelnikiem Okręgowego Zarządu Dóbr Państwowych w Warszawie, a po wyodrębnieniu lasów z Ministerstwa Rolnictwa został dyrektorem Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie. W 1926 r. mianowano go nadzwyczajnym delegatem do spraw administracji lasów państwowych. Przez ponad rok prowadził inspekcje we wszystkich regionach, czego efektem był program reform pod nazwą „Główne wytyczne państwowego gospodarstwa leśnego”. Uzasadniał w nim tezę zwolenników etatyzmu, że dla osiągania z lasów państwowych największego dochodu przy zachowaniu ciągłości i trwałości użytkowania konieczne jest przejęcie ich przez administrację lasów państwowych.
Adam Loret był zwolennikiem objęcia przez państwo kontroli nad całą gospodarką leśną w kraju. Według niego „tylko państwo, jako właściciel, jest w stanie racjonalnie gospodarować lasami, uwydatniając wszystkie ekonomiczne, przyrodnicze i kulturowe korzyści płynące z nich dla kraju”. Po utworzeniu w 1930 roku Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych Loret został 1 stycznia 1931 powołany na jej kierownika z zadaniem realizowania nowej leśnej polityki gospodarczej państwa.
Już wcześniej doprowadził jednak do zerwania kontraktu z brytyjską firmą The European Century Timber Corporation, która do 1929 roku wycięła zrębami zupełnymi ok. 30 000 ha Puszczy Białowieskiej. Polskę kosztowało to co prawda wypłatę olbrzymiego odszkodowania, ale z drugiej strony kontrakt był tak skonstruowany, że dzierżawca nie musiał w ogóle odnawiać drzewostanu. Jego realizacja zgodnie z planem do 1934 r. byłaby nieodwracalną szkodą dla przyrody.
M.in. dzięki Loretowi w 1932 r. w Białowieży utworzono park narodowy. W okresie kiedy był on zarządcą polskich lasów wykupywano również ziemie pod stworzenie innych rezerwatów. Loret był też inicjatorem powołania spółki Paged. Było to konsorcjum stworzone przez Lasy Polskie i Żeglugę Morską, a efektem było stworzenie portu drzewnego w Gdyni.
Za czasów rządów Loreta polskie lasy miały przynosić zyski i tak było. Nie działo się to jednak kosztem przyrody. Gospodarka leśna była prowadzona w sposób przemyślany, co jak pokazuje chociażby kontrakt z Brytyjczykami, wcale nie było takie oczywiste w pierwszych latach istnienia II RP.
Wybuch II wojny światowej przerwał karierę szefa polskich lasów. Nie wiemy niestety do dziś co tak naprawdę się z nim stało. Po ataku Sowietów na Polskę znajdował się na terenie województwa nowogródzkiego. Potem ślad po nim zaginął. Jest kilka teorii na temat jego losów. Wszystkie oparte są tylko na relacjach świadków. Według jednej z wersji został zatrzymamy przez sowieckich czołgistów, umieszczony w majątku Tyszkiewiczów w Wołożynie, a następnie zamordowany w lesie i pochowany przez Polaków pod pomnikiem niepodległości Polski. Ta wersja, która ujrzała światło dzienne w 2004 r. jest jednak kwestionowana przez naukowców zajmujących dziejami polskiego leśnictwa.
Loret bywa również wymieniany jako ofiara Zbrodni Katyńskiej. Mogło tak być, dlatego, że relacje innych świadków potwierdzają, iż był on przetrzymywany w mińskim więzieniu. Czy został jednak zamordowany przez Sowietów w roku 1940 czy dopiero w czasie ewakuacji więźniów po ataku Niemiec na ZSRR? Tego nie wiemy i bez dostępu do materiałów w archiwach rosyjskich raczej się nie dowiemy.
Dla spragnionych wiedzy:
Adam Loret – pierwszy dyrektor naczelny Lasów Państwowych, red. Andrzej Grzywacz, Warszawa, 2010
Adam Loret - szkic do portretu. Film dokumentalny https://www.youtube.com/watch?v=4yIbN5YVsjM
